Potrzeba prawdziwej odwagi, żeby we współczesnym zindywidualizowanym świecie być gotowym do służby bliźniemu. Do zdobywania siebie w dawaniu siebie, jak mówił Sługa Boży ks. Franciszek Blachnicki. Do wyjścia w kierunku Innego i wspólnej budowy przestrzeni pokoju. Nawet jeśli się ze sobą nie zgadzamy. Może zwłaszcza wtedy. Taki jest cel inicjatywy Gniezno1000, która ma stanowić platformę współpracy chrześcijan i ludzi dobrej woli właśnie na rzecz tworzenia takich przestrzeni pokoju. Najpierw na poziomie lokalnym, a kiedyś może także i na szerszą skalę.

Używając kategorii „bezpośredniego transferu przeżyć” wprowadzonej przez Jacka Dukaja, tkwiąc w tym pociągu będziemy stawać się coraz bardziej nierozumnymi, sterowanymi z zewnątrz „przeżywaczami” emocji. Tak, będziemy się zanurzać w głąb siebie, ale nie po to, by spotkać się tam z Bogiem i samym sobą, ale zatopić się w naszych zmysłach. Na jakimś skrajnym poziomie, decyzja o pozostaniu w tym pociągu to zgoda na odczłowieczenie, przekształcenie się w podmiot konsumujący przeżycia, niczym ostatni człowiek z opowieści Francisa Fukuyamy.

Choć Maciejewski inaczej rozkłada akcenty owego zniewolenia i prawdopodobnie nie widzi kapitalizmu jako siły wiodącej nas ku zatraceniu, to zgadzamy się, że w ramach istniejących struktur nie ma nadziei oraz że niezbędna jest jakaś forma ascezy, ogołocenia, uśmiercenia wielu dotychczasowych pragnień.

W wizji chadeckiego populizmu Pilawy bardzo podoba mi się właśnie to myślenie strukturalne, zakorzenione w pewnych instytucjach społecznych, spośród których na pierwszy plan wysuwa się rodzina i wspólnota lokalna. Podzielam jego przekonanie, że nawet „wyskakując z pociągu” nie wolno nam uciekać przed światem.‍‍

Szukając analogii, odpowiedzi, które wystarczały mi jako 10-latkowi, są już niewystarczające, kiedy mam lat 40. Nawet, jeśli wypływają z jednego źródła. Choćby dlatego, że mam za sobą cały bagaż doświadczeń, które nie tylko zmieniły mnie, ale także relację między mną a Bogiem.

Po drugie, naszą misją jako chrześcijan jest niezmiennie budowa Królestwa Bożego na ziemi, tej rzeczywistości „już i jeszcze nie”. Ze świadomością, że nigdy nie zbudujemy go do końca, ale jednocześnie przekonaniem, że budowa zaczyna się od każdego z nas, tu i teraz.

Jak jednak możemy poznać już tu na ziemi prawdziwego Boga oraz Tego, którego posłał? Tu znów sam Jezus przychodzi nam z pomocą: „Wówczas zapytają sprawiedliwi: «Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym i nakarmiliśmy Ciebie? spragnionym i daliśmy Ci pić? Kiedy widzieliśmy Cię przybyszem i przyjęliśmy Cię? lub nagim i przyodzialiśmy Cię? Kiedy widzieliśmy Cię chorym lub w więzieniu i przyszliśmy do Ciebie?» A Król im odpowie: «Zaprawdę, powiadam wam: Wszystko, co uczyniliście jednemu z tych braci moich najmniejszych, Mnieście uczynili»” (Mt 25,37-40).

Nie mamy tu zatem na ziemi bardziej „namacalnego” sposobu poznania Boga niż odkrywanie go w bliźnim. Nawet Ojcowie Pustyni mieli tego głęboką świadomość. Na jakimś poziomie przykazanie miłości bliźniego mówi o tym samym – miłość Boga i miłość bliźniego to jedno. Na tym „opiera się całe Prawo i prorocy”. Taką perspektywę od samego początku pontyfikatu przyjmuje papież Franciszek.

W świecie, który coraz bardziej się wirtualizuje, podkreślanie realności spotkania z bliźnim wydaje mi się fundamentalne. Choć dla wielu św. John Newman w swojej myśli znajduje się setki kilometrów od obecnego papieża, to na tym poziomie mówią to samo – relacja z Bogiem nie może być zapośredniczona przez media, zawsze dokonuje się w rzeczywistym spotkaniu.

To otwartość na budowanie nowych syntez, uwzględniających ludzkie doświadczenia, nieraz (a nawet bardzo często) wymykające się prostym schematom. To aktywne poszukiwanie nie tyle ortodoksji, co ortopraksji. W działaniu. Takie działanie musi jednak odbywać się poza światem współczesnej polityczności, zakorzenionej w wirtualnej rzeczywistości mediów.

Mam głębokie przekonanie, że tam jesteśmy z góry przegrani, stoimy na straconej pozycji. Jesteśmy sterowani z zewnątrz. Konsumując treści, tak naprawdę sami jesteśmy przez nie konsumowani. Jedyna nadzieja to powrót do realnych wspólnot – rodziny, sąsiedztwa, parafii, lokalnej społeczności. Z dala od gry interesów wielkiego kapitału, może nawet poza jego radarem.

Tak, ich przewagą jest bardzo niska bariera wejścia. Chodzi zatem o to, aby stworzyć alternatywę, w której bariera wejścia będzie zawieszona jedynie nieznacznie wyżej, i kiedy współczesny człowiek doświadczy biedy relacji, zobaczy, że w zasięgu ręki jest coś innego niż tylko smartfon.

Wspomniany dom kultury powinien być w odległości kilkuminutowego spaceru, być nieustannie otwarty. Można do niego przyjść w dresie. Więcej, jest tam ktoś, kto potrafi animować interakcje. Budować społeczne życie. Czyż nie jest to właśnie owa „cywilizacja życia”?

Kiedy myślę o chadeckim populizmie, to widzę przed oczami właśnie taki dom kultury, przyparafialne salki, szkolną świetlicę, etc., gdzie ludzie spędzają czas ucząc się, bawiąc, rozmawiając, dyskutując, płacząc, poznając wzajemnie swoje potrzeby, etc. Tego nie da się zrobić odgórnie, zadekretować ustawą. Można co najwyżej stworzyć odpowiednie warunki do powstawania takich przestrzeni.